Ακρατεια Ουρων

Ποια τα αίτια της ακράτειας;

Μία πολύ μεγάλη γκάμα καταστάσεων και διαταραχών μπορούν να δημιουργήσουν ακράτεια ούρων, όπως γενετικές ανωμαλίες, χειρουργικές επεμβάσεις, κακώσεις και τραυματισμοί στην πύελο και τη σπονδυλική στήλη, νευρολογικές παθήσεις, φλεγμονές και ουρολοιμώξεις, καθώς επίσης και η γήρανση. Ακόμα, η ακράτεια μπορεί να προκληθεί μετά από έναν τοκετό.

Η απώλεια λίγων ή περισσότερων σταγόνων μπορεί να οφείλεται σε:

• Προδιάθεση. Εκ γενετής χαλαρότητα ιστών και μυών που στηρίζουν τα εσωτερικά γεννητικά όργανα – ουροδόχο κύστη.

• Εγκυμοσύνες – τοκετούς. Η μήτρα, μεγαλώνοντας λόγω εγκυμοσύνης, πιέζει την ουροδόχο κύστη και νεύρα της περιοχής. Κατά τον τοκετό, ενδέχεται να προκληθούν κακώσεις σε μύες – ιστούς που στηρίζουν κόλπο και μήτρα, με αποτέλεσμα ακράτεια ούρων, χαλάρωση κόλπου και πρόπτωση μήτρας. Η καισαρική τομή δεν προστατεύει πάντοτε από τέτοιου είδους προβλήματα.

• Παχυσαρκία. Επιπλέον κιλά καταπονούν και πιέζουν την ουροδόχο κύστη.

• Χρόνια άρση βάρους ή αύξηση ενδοκοιλιακής πίεσης: χρόνιος βήχας (κάπνισμα, άσθμα), δυσκοιλιότητα.

• Εμμηνόπαυση. Έλλειψη οιστρογόνων οδηγεί σε λέπτυνση ιστών κόλπου – ουροδόχου κύστης.

• Γήρανση. Με το πέρασμα του χρόνου, ουροδόχος κύστη – ουρήθρα δεν λειτουργούν το ίδιο αποτελεσματικά.

• Νευρολογικά προβλήματα (εγκεφαλικά επεισόδια, διαβήτης, πάρκινσον, σκλήρυνση κατά πλάκας). 

Ποιοι τύποι ακράτειας υπάρχουν;

Υπάρχουν 3 βασικοί τύποι ακράτειας:

Ακράτεια από προσπάθεια: Οι μύες που περιβάλλουν τον αυχένα της κύστης χαλαρώνουν και δεν μπορεί πλέον η κύστη να αντιμετωπίσει μεγάλες πιέσεις. Έτσι, δραστηριότητες που αυξάνουν την πίεση στην κοιλιά, όπως φτέρνισμα, βήχας ή ορθοστασία, προκαλούν απώλεια ούρων. Είναι το είδος της ακράτειας που συνήθως παρουσιάζεται μετά από έναν τοκετό.

Επιτακτική ακράτεια: Η ξαφνική επιθυμία να ουρήσουμε, αλλά δεν προλαβαίνουμε να κρατηθούμε, μέχρι να φθάσουμε στη τουαλέτα. Εκείνη τη στιγμή η κύστη “σφίγγεται” (συσπάται) ακούσια, η βαλβίδα (ο αυχένας της κύστης) ανοίγει και τα ούρα πετάγονται έξω. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε κάποια νευρολογική πάθηση, αλλά πολλές φορές δεν βρίσκουμε κανένα αίτιο και λέγεται ιδιοπαθής ασταθής (ή ορθότερα υπερλειτουργική) κύστη.

Μικτή ακράτεια: Ο συνδυασμός των 2 παραπάνω τύπων.

Ακόμα, η ακράτεια μπορεί να εμφανισθεί μετά από μία χειρουργική επέμβαση, όπως υστερεκτομή, μία καισαρική, μία προστατεκτομή ή ακόμα μετά από μία επέμβαση στα έντερα.

Άλλη ταξινόμηση της ακράτειας περιλαμβάνει 2 ακόμα τύπους, την:

Α) Αντανακλαστική ακράτεια: Όταν η κύστη γεμίζει, στέλνει σήμα στον εγκέφαλο. Τα νεύρα που μεταφέρουν αυτό το μήνυμα μπορεί να έχουν βλάβη, και το μήνυμα δεν φτάνει ποτέ στον εγκέφαλο. Η κύστη θα αδειάσει από μόνη της χωρίς να το θέλουμε (ακούσια) και, σε αυτήν την περίπτωση, δεν θα καταλάβουμε από πριν ότι θέλουμε να πάμε στην τουαλέτα.

Β) Ακράτεια από υπερπλήρωση: Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα της κατακράτησης ούρων. Όπως ακριβώς ένα μπαλόνι που το γεμίζουμε με νερό, όταν γεμίσει και δεν χωράει άλλο, αρχίζει να υπερχειλίζει και χύνονται σταγόνες έξω, έτσι και η κύστη γεμίζει και σιγά σιγά φεύγουν κάποιες σταγόνες ή έχουμε συνέχεια απώλεια ούρων.

Ακόμα, η ακράτεια μπορεί να εμφανισθεί μετά από μια χειρουργική επέμβαση, όπως υστερεκτομή, μια καισαρική, μια προστατεκτομή ή ακόμα μετά από μια επέμβαση στα έντερα.

Ποια η θεραπεία της ακράτειας;

Υπάρχουν τρεις μεγάλες κατηγορίες: συμπεριφοράς, φαρμακευτική και χειρουργική.

Η θεραπεία συμπεριφοράς μερικές φορές περιλαμβάνει:

Προγραμματισμό της ούρησης

Ο ασθενής πηγαίνει στην τουαλέτα συγκεκριμένη ώρα με το ρολόι, κάθε 2-4 ώρες, ανεξάρτητα από το εάν θέλει να ουρήσει ή όχι. Ο στόχος είναι να κρατήσουμε στεγνό τον ασθενή και ενδείκνυται στα άτομα της τρίτης ηλικίας με ακράτεια, στα παιδιά με νυκτερινή ενούρηση και στους πάσχοντες από νόσο του Αλτσχάιμερ.

Επανεκπαίδευση της κύστης

Και εδώ ο ασθενής πηγαίνει σε προγραμματισμένες ώρες να ουρήσει, αλλά το διάστημα μεταξύ της μίας ούρησης και της άλλης βαθμιαία αυξάνει, έτσι η κύστη μαθαίνει να καθυστερεί την ούρηση για μεγαλύτερα διαλείμματα. Αυτή η τεχνική εφαρμόζεται στην επιτακτική και μικτού τύπου ακράτεια.

Ασκήσεις του πυελικού εδάφους

Αυτές οι ασκήσεις των μυών της λεκάνης, κολπικών κώνων κ.ά. μπορούν να συνδυασθούν και με θεραπεία βιοανάδρασης, και συνήθως τις προτείνουμε στην ακράτεια από προσπάθεια.

Φαρμακευτική θεραπεία

Υπάρχει μια κατηγορία φαρμάκων που λέγονται αντιχολινεργικά και στοχεύουν να θεραπεύσουν κυρίως την επιτακτικού τύπου ακράτεια. Μάλιστα, ένα τελευταίου τύπου κυκλοφορεί τώρα και στη χώρα μας με καλά αποτελέσματα. Επειδή όμως αυτά τα φάρμακα έχουν αλληλεπίδραση με άλλα φάρμακα που μπορεί να παίρνει κάποιος, ιδιαίτερα τα άτομα της τρίτης ηλικίας, θα πρέπει να αποφεύγουμε να τα παίρνουμε μόνοι μας και οπωσδήποτε πρέπει να μας τα έχει προτείνει ο γιατρός μας. Τελευταία, μάλιστα, κυκλοφόρησε ένα νέο φάρμακο για την αντιμετώπιση της ακράτειας από προσπάθεια στις γυναίκες, με πολύ ενθαρρυντικά πρώτα αποτελέσματα, το οποίο ανήκει στους λεγόμενους αναστολείς της σεροτονίνης και η ουσία ονομάζεται ντουλοξετίνη.

Χειρουργική θεραπεία

Η χειρουργική θεραπεία εκτελείται, αφού πρώτα ο Ουρολόγος μας έχει κάνει επιμελή και σωστή διάγνωση για τον τύπο της ακράτειας. Υπάρχουν πολλές τεχνικές που χρησιμοποιούνται κυρίως για να θεραπεύσουν την ακράτεια από προσπάθεια και την ακράτεια από βλάβη του σφιγκτήρα μετά από προστατεκτομή, όπως η ανάρτηση του κυστικού αυχένα με την τοποθέτηση μιας ειδικής ταινίας εγκράτειας, εγχύσεις γύρω από την ουρήθρα με κολλαγόνο και άλλα αδρανή υλικά, αλλά κυρίως ο τεχνητός σφιγκτήρας, όπως προαναφέρθηκε, μια συσκευή που τοποθετείται γύρω από την ουρήθρα και τη χειρίζεται εξωτερικά ο ασθενής με παρά πολύ καλά αποτελέσματα, στα χέρια όμως έμπειρων σε αυτή την επέμβαση ουρολόγων.

Ποια τα πλεονεκτήματα της ταινίας εγκράτειας;

Για περιπτώσεις με ήπια έως μέτρια ακράτεια ή, όταν ο πάσχων δεν μπορεί να χειριστεί τον τεχνητό σφιγκτήρα, η τοποθέτηση μιας ταινίας στήριξης της ουρήθρας αποτελεί μια νέα, πολύ αξιόπιστη λύση. Η ταινία λειτουργεί ασκώντας ελαφρά πίεση στην ουρήθρα. Οι περισσότεροι ασθενείς είναι εγκρατείς αμέσως μετά την επέμβαση και μπορούν να επανέλθουν στις φυσιολογικές τους δραστηριότητες μέσα σε λίγες ημέρες. Σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες, το ποσοστό ικανοποίησης των πασχόντων μετά από τοποθέτηση ταινίας στήριξης της ουρήθρας προσεγγίζει το 90%.Η ταινία τοποθετείται με απλή επέμβαση σε λιγότερο από 1 ώρα, με νοσηλεία μιας ημέρας. Η μέθοδος αυτή έχει εφαρμοσθεί σε όλο τον κόσμο εδώ και 4 περίπου χρόνια σε περίπου 8.000 άνδρες. Στην Ελλάδα, η μέθοδος εφαρμόζεται τα τελευταία δύο χρόνια με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.

Πότε πρέπει να αναζητήσουμε ιατρική βοήθεια;

Όταν:

• Έχετε μικρή απώλεια ούρων όταν γελάτε, βήχετε, ασκείστε, κατόπιν απότομης κίνησης ή αναίτια.

• Νιώθετε αίσθημα πίεσης στον κόλπο ή «μπούκωμα» χαμηλά στην κοιλιά (χαλάρωση κόλπου ή πρόπτωση μήτρας).

• Έχετε συχνουρία.

• Αισθάνεστε ξαφνικά επιτακτική ανάγκη για ούρηση, με ενδεχόμενη απώλεια ούρων, ώσπου να φτάσετε στην τουαλέτα.

• Πονάτε κατά την ούρηση.

• Δυσκολεύεστε να ουρήσετε.

• Υποφέρετε από ουρολοιμώξεις.

• Παρατηρείτε απώλεια ούρων μετά από χειρουργική επέμβαση.

Τι προκαλεί την ακράτεια ούρων στους άνδρες;

Η ακράτεια στους άνδρες οφείλεται σε διαφορετικά αίτια από ό,τι στις γυναίκες και απαντάται συχνά ως αποτέλεσμα επέμβασης στον προστάτη. Η προστατεκτομή, η χειρουργική δηλ. αφαίρεση του προστάτη, είναι η κύρια αιτία της ακράτειας των ούρων στους άνδρες, κυρίως δε τα ριζικά χειρουργεία, που επιβάλλονται στις περιπτώσεις κακοήθειας του οργάνου. 40% των ανδρών αναφέρουν ακράτεια μερικές εβδομάδες μετά την αφαίρεση του προστάτη. Οι περισσότεροι από αυτούς μπορεί να επανακτήσουν τον έλεγχο της ούρησής τους, αρκετοί, ωστόσο, δεν θα το καταφέρουν. Σε μεγάλη κλινική μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2000 στο περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας, αναφέρθηκε ότι το 8.4% των ανδρών μετά από προστατεκτομή αντιμετώπιζε πρόβλημα ακράτειας 18 μήνες μετά την επέμβαση.

Το πρόβλημα είναι αυτό που ονομάζουμε ανεπάρκεια του σφιγκτήρα, που μπορεί να συνδυάζεται και με αστάθεια στη λειτουργία της ουροδόχου κύστεως. Ουσιαστικά, αυτό σημαίνει ότι ο σφιγκτήρας δεν είναι αρκετά δυνατός ώστε να αντέχει την κοιλιακή πίεση που ασκείται όταν κάποιος βήχει ή φταρνίζεται, με αποτέλεσμα να παρατηρείται απώλεια των ούρων. Ο σφιγκτήρας είναι ένα «δαχτυλίδι» από μύες που περιβρογχίζει την ουρήθρα και ελέγχει το άνοιγμά της. Επομένως, η αδυναμία ή η βλάβη του σφιγκτήρα ελαττώνει την ικανότητα ελέγχου της ούρησης. Είναι προφανές ότι, εκτός από τους ασθενείς που ανεπαρκεί ο σφιγκτήρας τους συνεπεία προηγηθείσης χειρουργικής επεμβάσεως, κάθε κατάσταση που επηρεάζει τη νεύρωση του σφιγκτήρα μπορεί να καταστρέψει τη φυσιολογική του λειτουργία. Έτσι, ασθενείς με νευρολογικές παθήσεις, όπως η μηνιγγομυελοκήλη, ή με ιστορικό τραυματισμού, επεμβάσεων ή ακτινοβολίας της πυέλου μπορεί να παρουσιάσουν ακράτεια ούρων σφιγκτηριακής αιτιολογίας.

Η Ανδρική Ακράτεια μπορεί να θεραπευτεί;

Αν και η ακράτεια στους άνδρες οφείλεται σε διαφορετικά αίτια από ό,τι στις γυναίκες, οι θεραπευτικές επιλογές είναι παρόμοιες και κάθε μέρα γίνονται όλο και περισσότερο γνωστές και διαθέσιμες. Η ριζική προστατεκτομή, η χειρουργική δηλ. αφαίρεση για καρκίνο του προστάτη είναι η κύρια αιτία της ακράτειας των ούρων στους άνδρες. 40% των ανδρών αναφέρουν ακράτεια μερικές εβδομάδες μετά την αφαίρεση του προστάτη. Οι περισσότεροι από αυτούς μπορεί να επανακτήσουν τον έλεγχο της ούρησής τους, μερικοί, ωστόσο, δεν θα το καταφέρουν .Όταν διαγνωστεί ακράτεια, οι γιατροί μπορεί να συστήσουν μια σειρά από μη επεμβατικές θεραπείες, με σκοπό την αντιμετώπιση του προβλήματος, μέχρι ο σφιγκτήρας να ανακτήσει τη δύναμή του. Οι θεραπείες αυτές περιλαμβάνουν ασκήσεις, εγχύσεις κολλαγόνου και εξωτερικές συσκευές. Εφόσον οι παραπάνω θεραπείες αποτύχουν, οι γιατροί μπορεί να συστήσουν μια χειρουργική λύση. Τα τελευταία 30 χρόνια, ο Τεχνητός Σφιγκτήρας αποτελεί την πλέον δοκιμασμένη χειρουργική λύση. Η μικροσκοπική αυτή συσκευή είναι αποτέλεσμα προηγμένης μηχανικής και ιατρικής έρευνας και μιμείται τη λειτουργία του φυσιολογικού σφιγκτήρα, ο οποίος ελέγχει τη ροή των ούρων.

Πώς γίνεται η τοποθέτηση του τεχνητού σφιγκτήρα;

Ο Τεχνητός Σφιγκτήρας τοποθετείται εξ ολοκλήρου μέσα στο σώμα και επιτρέπει τον άμεσο και διακριτικό έλεγχο της ούρησης. Η λειτουργία του βασίζεται στο διαδοχικό γέμισμα και άδειασμα ενός μικροσκοπικού, εύκαμπτου «δαχτυλιδιού», που περιβάλλει την ουρήθρα. Όταν το «δαχτυλίδι» είναι γεμάτο με υγρό, διατηρεί την ουρήθρα κλειστή, με τον ίδιο τρόπο που η συσκευή μέτρησης της πίεσης σφίγγει το μπράτσο. Όταν το υγρό μεταφέρεται σε μια δεξαμενή που βρίσκεται στο κάτω μέρος της κοιλίας, το «δαχτυλίδι» χαλαρώνει γύρω από την ουρήθρα, επιτρέποντας τη διέλευση των ούρων. Η επέμβαση γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένους ουρολόγους, με επισκληρίδιο αναισθησία (από τη μέση και κάτω) και διαρκεί περίπου 1 ώρα.

 Ποια τα πλεονεκτήματα του τεχνητού σφιγκτήρα;

• Μόνιμη λύση για το πρόβλημα της ακράτειας

• Απλή επέμβαση, όταν γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένους ουρολόγους

• Η ούρηση μπορεί να γίνει όταν επιθυμεί ο ασθενής

• Σύντομη χειρουργική επέμβαση – διαρκεί περίπου 1 ώρα

• Σύντομη νοσηλεία

• Άριστο αισθητικό αποτέλεσμα

• Υψηλά ποσοστά επιτυχίας

Σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες, το ποσοστό ικανοποίησης των πασχόντων μετά από τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα υπερβαίνει το 90%, και το 96% αυτών θα το συνιστούσαν σε κάποιον φίλο τους με παρόμοιο πρόβλημα. Επίσης, η βελτίωση της ποιότητας ζωής τους είναι αξιοσημείωτη. Η μέθοδος αυτή έχει εφαρμοσθεί σε όλο τον κόσμο εδώ και 30 χρόνια σε περίπου 90.000 άνδρες. Στην Ελλάδα, η μέθοδος εφαρμόζεται τα τελευταία 15 χρόνια, με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας.

Γεώργιος Λαμπανάρης

Χειρουργός Ουρολόγος